Malia que non o pareza, xa vai aló o segundo trimestre de curso.
Como podedes ver polo noso instagram, nestes tres meses, na biblioteca vivimos intensamente: o X aniversario da Biblioteca Ágora a través dun mes de xaneiro onde concentramos a alfabetización informacional que realizamos conxuntamente; o Día da Paz e non violencia e o Día da Ilustración; o mes de febreiro rosaliano e da lingua materna coa visita dunha Rosalía moi particular que nos presentou a súa vida e obra; o Entroido tan desexado logo destes últimos dous anos de máscara obrigada e non desexada; o Día internacional da muller; o Día da poesía…
Se no primeiro trimestre tivemos a visita de Séchu Sende, neste segundo gozamos da presenza de Andrea Maceiras para falarnos de Europa Express.
Un ano máis tivemos a sorte de poder asistir ao festival Con Voz de Primavera que organiza a Asociación veciñal Agra do Orzán onde o noso alumnado tivo un papel protagonista na representación da obra Finlandia.
E xa para finalizar, aquí tedes o acostumado Boletín de abril con recomendacións lectoras.
Desde a Biblioteca IES Agra do Orzán en colaboración co EDLG, a nosa homenaxe desequilibrándonos, desordenándonos, reinterpretando a súa poesía e o seu sentir neste vídeo que recolle os traballos do noso alumnado.
Xela Arias poeta, profesora, revisora, editora, correctora e tradutora autodidacta ingresa no cadro de persoal da recén creada Xerais (1981) con 18 anos.
Implicada no proceso normalizador non só desde o traballo editorial senón desde unha actitude aprendida co pai e da que se estaban a sentar as bases: a tradución, achegándose á figura que hoxe coñecemos de tradutora profesional. Era consciente da influencia que as traducións universais podía ter no proceso de normalización lingüística e no de creación literaria.
Falamos dos anos 80-90 período falto de obras propias e alleas para a rapazada, período falto de ferramentas (dicionarios, estudos gramaticais, non había a Internet) para a escrita.
Como poeta, racha as inercias que había no momento. Poesía xa na perspectiva de xénero. Moderna, transgresora, de ambiente urbano, underground, menos elaborado, un discurso moi fragmentario. Presenza de animais na súa poesía e tamén da violencia como actitude contestataria. Poesía como ferramenta de coñecemento e de intervención de denuncia, de visibilizar o que non estaba ben feito para ela. Por iso ás veces esa actitude nada edulcorada, violenta, rota.
Actitude experimental. Aos 11 anos xa gaña un premio convocado polo Facho da Coruña e xa ten un xogo fónico “leopardicia” (A fraga dos paxaros voadores e a fraga leopardicia). Tamén o temos en Darío a diario, Intempériome, recategoriza as palabras e dótaas dun significado claro e buscado por ela. Encabalgamentos moi abruptos.
Innovador tamén é o seu carácter experimental á hora de desenvolver proxectos interxenéricos, interdisciplinares. Letras de cancións para o grupo de música rock de Vigo Desertores. Ela era unha melómana de actitude un tanto contestataria e reivindicativa sempre.
Xela dialogaba coas artes. Poesía e fotografía de corpos espidos conforman o cadavre exquisito co seu futuro home o fotógrafo Vicente Xil en Tigres coma cabalos. A sociedade lectora galega non estaba madura aínda. Os corpos nus en diálogo cos poemas mediatizaron a súa interpretación.
Xela trae xa propostas máis da xeración seguinte.
Ela mesma se consideraba “orfa de xeración”. Ela dáse a coñecer no 86. Biograficamente naceu na mesma banda dos 80. Pero ela non segue eses ecos bárdicos, culturalistas… Era unha peza discordante. Esta xente, curiosamente acaban influíndo máis na xeración dos 90 que os nomes canónicos dos 80. Xela pioneira adiantando trazos: a perspectiva de xénero, os proxectos interxenéricos facendo dialogar a poesía con outros códigos e esa actitude máis rota, máis violenta e fraccionaria.
Por outro lado temos unha muller que deixa os estudos e pasa a traballar nunha editorial. Tiña o acceso a todo, e non só non se aproveitou diso puidendo publicar cando quixese. Non manifestou ningunha ambición polo poder, polo canon, non lle interesaba. Contraria á consagración. Que pensaría de ser nomeada para as Letras… Situouse á marxe por vontade propia.
Fixádevos no seu valor como tradutora. Grazas á investigadora Ana Luna que compartiu esta presentación nas Xornadas de Xela Arias.
Con 26 anos ingresa en 1991 na universidade logo de rematar COU a distancia: “hai dez anos elixín as rúas antes que as aulas e o que hoxe son é un produto diso”. En 1996 licénciase en Filoloxía Hispánica
Darío a diario, visión cargada de honestidade e dismitificación da maternidade.
Innovación tamén é o seu carácter experimental á hora de desenvolver proxectos interxenéricos, interdisciplinares. Letras de cancións para Desertores. Ela era unha melómana cunha actitude un tanto contestataria e reivindicativa sempre.
O ambiente de Vigo fascináballe.
Retomou o seu desexo de volver a estudar. Substituta e interina de Lingua e Literatura Castelá. Viviu a profesión con entrega e entusiasmo. Pero no novo milenio ten novos compromisos que as mobilizacións sociais pedías. Afundimento do Prestige, participou con intensidade en 2002, 2003; a guerra de Irak…
Ruptura co home e Hepatite C.
Procurou sempre non guiarse por modelos alleos. Xela, que tivo moitas militancias, nunca se amparou a un modelo en concreto, camiñou á intemperie, non hai dúbida.
“Tiña talante de sinceridade-protesta” (Yolanda Castaño)
Non te amola. Narracións curtas onde se retroatae aos 9-10 anos, máis escrito de adulta.
INTEMPÉRIOME o eu poético identifícase explicitamente cos suxeitos marxinais: íspome, sida, negritude, enfermidade… Son escollas non reais do eu poético empático coa súa contorna.
Poesía para ser cantada, textos para jazz. Achegamento outra vez á música
Sempre buscou a calidade lingüística e literaria, predominando a vontade de enriquecemento léxico e a consciente reivindicación do propio, do noso léxico patrimonial. A súa intención era recuperar o vocabulario esquecido pola presión do castelán.
“Un tradutor é un actor da palabra. Emprega a palabra para interpretar a obra dun autor e levala ao público lector doutro idioma e doutra cultura (…) O tradutor é algo traidor, pero non máis traidor que o intérprete dunha composición musical ou o actor dunha obra de teatro” (Faro de Vigo 09/03/1994)
Procura a nosa autora no Álbum das mulleres do Consello da Cultura Galega (CCG)
Nos últimos anos estaba a colaborar con Fernando Abreu. El pediulle que recitase algúns poemas para traballar con esa gravación e musicar. Ela gravou todo Intempériome excepto o primeiro poema, moi longo. A súa morte impediu que o proxecto se levase a termo.
Morre repentinamente. Problema cardíaco . 2003 o 1 de novembro. En maio de 2004 xa as primeiras homenaxes
A súa vida e obra están marcadas pola independencia e polo compromiso coa nosa cultura.
No portal da lingua galega atoparedes as actividades dinamizadoras desenvolvidas polos centros educativos. Entre elas os carteis e guías didácticas sobre a autora. Para secundaria temos “ABECEDARIOME” interdisciplinaria como a Xela lle gustaría, xa que se pode abordar desde diferentes departamentos: plástica, historia, música, lingua…
E para o traballo na aula da súa poesía presentámosvos Deconstruír o equilibrio, reconstruír a perspectiva: propostas para abordar a poesía de Xela Arias nas aulas de Emma Pedreira e Laura Romero (baixista de Zenzar) a encargada das ilustracións. Optan pola colaxe como faría Xela tan do gusto dos fancines. Reinterpretan as portadas de Xela. Ruptura silábica e dos pronomes. Páxinas en branco para que o lectorado recorte e pegue a súa propia colaxe.
No web de Baía hai recursos que nos dan estas autoras. Materiais anexos. Guía de lectura. Audio da propia Xela. Afinidade entre o rock e a súa poesía. A poesía como algo vivo entre as bocas e os libros. Cortes e reactivacións do discurso poético.
Un ano máis e malia o temporal que estamos a atravesar, os versos de Rosalía voaron polo instituto para conmemorarmos o cabodano do seu nacemento.
Nesta ligazón puidemos ler nas aulas o manifesto escrito por Anna Figueiredo para a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega co gallo deste día.
Tamén escoitamos versións musicadas dos seus poemas. No vídeo escoitastes a de EVOEH para “Negra sombra”.
Mais, rosalianas como somos, tiramos para á casa, e velaquí tedes a composición que o noso querido excompañeiro de aulas, o músico e autor literario CÉSAR MÓRÁN, creou sobre uns versos do poema “En Cornes“.
No Día da Paz deste curso tan estrano, no IES Agra do Orzán xa comezamos o proceso de vacinación para vivirmos en paz . Vacinas, apósitos , remedios caseiros… xa temos algúns.
O alumnado e o profesorado deixou no mural, feito por las alumnas Sabela Fiaño, Águeda Belmonte e Iria Alonso de 3º ESO – D, os seus remedios.
El poeta valenciano Francisco Brines ha sido galardonado este lunes con el Premio Cervantes 2020, el máximo reconocimiento de las letras en español, según ha anunciado el ministro de Cultura y Deportes, José Manuel Rodríguez Uribes, en un acto celebrado en la Secretaría de Estado de Cultura. El jurado ha calificado a este poeta intimmista de la generacion del 50 como “maestro de la poesía española actual y magisterio reconocido por todas generaciones que le suceden”, al tiempo que ha destacado que su obra poética “va de lo carnal a lo metafísico y espirtual”, subrayando su “aspiración de belleza e inmortalidad”.
Comezamos o curso coa nova do falecemento de Joaquín Salvador Lavado Tejón, Quino. Desde 1964 abriunos o mundo dunha rapaza que axiña se fixo querer. Mafalda queda sen a man e a voz que a converteron nese ser humano exemplar e retranqueiro co que medramos varias xeracións.
E como cremos no papel esencial das bibliotecas nos centros de ensino, aí nos tedes no noso mostrador, á entrada do instituto, á vosa disposición para os préstamos nos recreos.
Sabede que xa estamos a traballar coa biblioteca do Ágora para realizarmos actividades conxuntas, e que en breve botaremos a andar os clubs de lectura.
Este ano tedes que estar moi pendentes das nosas redes sociais. Nelas irémosvos informando das actividades.
Non esquezades en gardar a distancia recomendada tamén á hora de pedirnos os libros.
Máis ca nunca coidádevos para coidar de todas as persoas que vos rodean. Seguide o exemplo solidario da Mafalda.
Ninguén de nós querería volver vivir o do curso pasado, non si?
Malia que algunha mañá nos coste traballo erguernos para vir ao instituto
Grazas, Quino, por aprendernos con humor os valores esenciais da vida.
Tedes as tiras de Mafalda á vosa disposición na biblioteca. Gozade coa súa lectura.
E por fin chegou o Día tan agardado, tan precisado. E malia vivirmos nun período de estado de alerta e de confinamento pola CoviD-19, a nosa compañeira Ana Piñón expresou claramente nesta colaxe cal tería sido a postura de don Ricardo Carvalho Calero: a de desconfinar a lingua como nos convidan desde as bibliotecas municipais da Coruña. Velaí o tedes coa súa obra biblográfica cara ao mundo, celebrando a festa da Lingua na súa ventá, coas contras abertas de par en par, universalizando a súa terra e o seu idioma.
Non esquecemos que hoxe celebramos tamén o Día mundial da Internet. Unímonos á mensaxe que sempre por esta data nos lembra tecnoloxía.org,
Como pudemos
Viver? Os olhos múltiplos insones
de Medusa fixos em nós à espreita.
As bocas das metralhetas
apontando-nos. A censura
postal –fatídico agoireiro–
lendo as nossas entranhas.
Os sacristaos passando lista
às portas das igrejas. Nos cafés,
os contertúlios anotando
as nossas reacçons perante
as notícias do rádio.
Clitemnestra na cama.
Na escola, os nossos filhos aprendendo
a condenar-nos, a
desprezar-nos, a
denunciar-nos, a falarem a língua
com que insultados fomos e julgados
Palabras aínda vixentes hoxe en día dun Carvalho Calero filólogo
Como blog dunha biblioteca escolar, queremos amosarvos hoxe o que opinaba del o seu alumnado e a xuventude dos anos 80. Exerceu a docencia en Ferrol, en Lugo e en Santiago onde foi o primeiro catedrático de Lingua e Literatura Galegas. Inicialmente traballou en centros privados, represaliado tras a Guerra Civil, mais como exemplo de traballo, constancia e afouteza, acadou o seu posto no ensino público pasados os cincuenta e cinco anos.
Se hai algo que deixan claro os seus discentes e a xuventude que o tratou é a consideración dun nome necesario na historia da nosa cultura e a admiración que sentían e senten por el. Como Dores Cao, profesora de Lingua e Literatura, que nesa época ademais de estudante traballaba na libraría Couceiro e cando o viu entrar coa televisión que o estaba a gravar afastouse discretamente e el díxolle: “Póñase comigo, que aquí sempre estamos xuntos…” (vid. minuto 9:35).
Caderno didáctico. Pilar Pallarés e Laura Tato.1994
O “vello profesor” sempre nos trataba de “vostede”, como manifesta Pilar Pallarés, alumna del, ex-profesora e poeta, autora de dúas escolmas poéticas de Carvalho Calero:
“Para min supuxo a descoberta de que a lingua dos pais, perseguida e humillada, tiña sido a dunha das grandes líricas da Idade Media, xunto coa árabe e coa occitana, e que me abría camiños que me levaban mui lonxe no espazo e no tempo. (…) Como profesor Carvalho era severo, irónico e erudito. Tíñamoslle moito respeito e quizais éramos novos e inexpertos demais para entender a súa ironía, mais non para enxergar a paixón na súa erudición. No meu caso, ao Carvalho profesor superponse o que tan xenerosamente nos tratou como colegas na derradeira década da súa vida. Carvalho é a lealdade, o antiegotismo, a lucidez, a perseverancia, a resiliencia, a alianza de paixón e esixencia crítica, a ecuanimidade. É un xigante sen o que a nosa lingua e a nosa literatura serían infinitamente máis precarias.
Rematamos co poema “Deus” de Carvalho Calero musicado por 2naFronteira
Mais o pobre que sonha coa riqueza ¿cómo non amará un pouco os contos de tesouros ?
Do volume Pretérito imperfeito
no libro Aneis de agua, 1961
O tamén profesor ferrolán e escritor Henrique Dacosta, en Carvalho Calero. Vida e obra dun ser polifacético, cóntanos que “o Carvalho poeta era capaz de ser implacábel consigo mesmo como creador artístico. E mentres que no seu papel de crítico literario sempre chegou a atixir un enorme grao de benevolencia cos autores obxecto do seu estudo, contrariamente a isto, a exixencia que se autoimpuña co que lle era propio resultaba dunha enorme severidade.”
A maior parte desta poesia é hipocrisia. Nom quer nada dizer e nada di. Se algo quiger dizer, algo diria. Quer somente fingir que nom fingia oferecendo enganos para ti, que finges crer que é verdade a mensagem que te envia, e finges que tés saudade da saudade que exprimia alguém que nom a sentia, mas que se enganava assi, cúmplice da tua porfia de enganar a ti e a si. A ti fingindo entender. A si fingindo saber o que queria dizer, ainda que nom o sabes; pretendendo ter as chaves para abrir o que nunca se fechou, porque nunca tivo portas, e aquelas palavras mortas ajuntavam-se ao achou, nom por santa inspiraçom, nem por subconsciente graça: por rotineira trapaça e vazia pretensom. Assi, é feita desta arte, com notória hipocrisia, a maior parte desta poesia.
(Reticências, 1990)
Acaso non vos lembran os versos de Pessoa que xa vimos no club “O poeta é um fingidor“?
VERDADEIRO POETA FOI. NOM ESCREVEU para os poetas. Cantou para os homes. Aqueles, monstruosamente desumanos, nom o admitirom nos seus coros, porque desentoava a sua clara voz da balbúrdia a maotenta que eles obscuramente articulavam. A poesía é demasiado séria para que se administre tecnocraticamente. Mas eles nom pensavam assi. Criam num corporativismo autoritário. Quanto aos homes, nom lêem as revistas, os livros de poesía. Mais ouvirom alguns aquela voz, e crerom que era a sua própria: assi que lhe prestarom atençom, porque nada interessa tanto a um como um mesmo. E ficarom admirados do bem que se exprimiam. Este foi o destino do poeta verdadeiro. Os seus colegas o seu nome apagarom no escalafom que editam profissionalmente. El nom estava sindicado. Os homes que o escuitarom e crerom escuitar-se, tamem nom conhecerom o seu nome, naturalmente, o nome del. Excomungado, anonimo, viveu, morreu. Já somente eu o lembro. Poeta verdadeiro.
(Reticências, 1990)
E para rematar gozade co poema “Maria silêncio” musicado por A Minha Embala e gañador do concurso Musicando Carvalho Calero, organizado pola Associaçom Galega da Língua (AGAL) e Komunikando.
(…) coincidindo co centenario da publicación de Cantares Gallegos, de Rosalía de Castro, os académicos Francisco Fernández del Riego, Manuel Gómez Román e Xesús Ferro Couselo propuxeron a celebración do Día das Letras Galegas (…)
Primeiro cartel Día das Letras
4º.- O millor xeito de o conseguir sería que acordase decrarar Día das Letras Galegas, o 17 de maio de cada ano, a partir do presente. Contaríase así, pra o porvir, cunha xornada oficialmente adicada a honrar ós nosos libros. (…).
5º.- Ninguén desconoce que o libro ten unha forza simbólica estraordinaria. Sendo a amosa máis reveladora do nivel cultural dos pobos, non é de estranar o afán de esparexelo e de lle abrir camiños pra ensanchar o ámpido dos seus leitores. No caso de Galicia, ningunha data máis axeitada pra enaltecer e difundir o libro eiquí producido, que a que conmemora a pubricación da obra coa que se encetóu o prestixio contemporáneo das Letras galegas.
De seguro que Carvalho Calero opinaría o mesmo se estiver alí. A súa admiración pola autora deixouna patente nos seus versos. O primeiro poema data de 1935.
Madrigal a Rosalía
A ti, sombra perdida, esprito pervagante,
que entre néboas de alén andas errante.
A ti, clara voz morta, ollos feridos,
pazo esquecido, outono
lonjano, chúvia
aceda de lecer, sibila
chorosa; a ti, que tes
o corazón de lua traspasado,
nas mans tremor de maina bris que ri,
as fazulas aradas pola dor
-oh estadea de bágoas sen fine na fronte un fantasma aluarado:
a ti,
de min,
aos pes,
a fIor
dun siléncio ajoellado.
Rosalía
Foches unha mociña, viva chama,
que se queimóu no lume decotío.
Como a Brunilda, arrodeóute un valo
de herdados fogos, língoas de outro esprito.
Ningún Sigfrido liberóute. Virxe,
a ti mesma aluméacheste Sigfrido.
E saíches da Islandia do teu sono,
pra unha Worms sen coroa e sen marido.
Pura, no teu castelo solitario
ollache o ceo, enxergache o abismo,
veados os retratos familiares,
as cartas sen abrir, pechos os libros.
Como unha nube, pois, como unha brétema,
como un arcanxo ou como un asubío,
chegóu a ti o Segredo, unha aza branca
e outra moura. Dixécheslle: «Benvido».
Ninguén cho presentóu. Ti o percuraches.
O que dos outros tiñas deprendido,
esquecido ficóu. SÓ xa o diálogo
co enigmático Hóspede sostido.
Rosalía. Cantares… Dedicado a Fernán Caballero pseudónimo da escritora Cecilia Böhl de Faber. Mulleres. Cancións.
Onte comezamos cun vídeo musical e hoxe tamén rematamos con música e no fondo da letra outra muller que brillou con luz dourada na nosa literatura e que nos deixou en abril. Homenaxe do noso compañeiro César Morán a Luz Pozo Garza, unha das académicas que defenderon a candidatura de Carvalho Calero para dedicarlle o Día das Letras este ano.
Quando todo se passe encheremos de novo as amplas avenidas e o boulevard dos sonhos.
Faremos da preguiça a mais leda aventura, do sossego e a calma olhadas de futuro.
Quando todo isto passe abrolharão as fontes e beberão os ventos nas águas torrenciais.
Bem sei que esse retorno não vai ser tão assim tão de repente. E sei que o teu abraço vai ficar por um tempo sequestrado.
Mas em tanto não chega sonharei que me atrevo a resgatar a palavra proibida, que cruzarei a linha de um horizonte ingrávido, que a rafega de vento nos levará da mão até as estrelas.
Quando os dias passarem e os aromas se instaurem na distância de ar que nos limita, eu sei que ficaremos espidos ante o nada, na procura de um sopro, na esperança do insólito, na busca do tesouro que se encontra nessa lua dourada.
Biblioagra 